Türk Akademisi ve Türk Dil Kurumu (TDK) iş birliğinde 9-11 Eylül tarihlerinde Azerbaycan’ın başşehri Bakü’de Türk Dünyası Ortak Alfabe Komitesinin 3. toplantısı yapıldı.
Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) kurduğu komite, 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi önerisi üzerinde uzlaştı.
Alfabe açıklandıktan sonra pek çok soru da akıllara geldi. TDK Lideri Prof. Dr. Osman Mert, alfabe hakkında merak edilenleri, Türkiye’de de alfabe değişikliği olacak mı? Süreç nasıl olacak? üzere bahisleri TRT Haber’den Ayşe Şimşek’e anlattı.
“ORTAK TÜRK ALFABESİ 1926’DAN BERİ HAFIZALARDA OLAN BİR PROJEYDİ”
Prof. Dr. Osman Mert, Ortak Türk Alfabesi’nin oluşturulurken, bütün lehçelerin farklılıklarını göz önünde bulundurulduğunun altını çizdi ve Alfabe Kurulu hakkında bilgi verdi:
TÜRK DÜNYASINDA ALFABE BİRLİĞİ KONUSU YENİ BİR BAHİS DEĞİL
Başkan Prof. Dr. Mert, Türk dünyasının alfabe birliği konusundaki tarihi çalışmalarını anlattı.
Bazı ülkelerin alfabelerinde ihtilaflı harfler bulunduğunu belirten Prof. Dr. Osman Mert, temel unsurlar üzerine uzlaşıldığının altını çizdi:
“Önce üç temel prensip üzerinde uzlaşıldı: Birincisi, yalnızca mana ayırt edici seslerin işaretlenmesi; ikincisi, tıpkı seslerin tıpkı işaretlerle gösterilmesi; üçüncüsü ise her lehçenin kendine mahsus ses farklılıklarının dikkate alınması. Bu prensipler, bizim için yol gösterici oldu ve sonuçta ortak alfabe konusunda değerli bir etap kaydettik. Bu, rastgele bir lehçenin kullanacağı bir alfabe değil, bu, çerçeve alfabe yani bütün lehçelerin kullanacağı harflerin toplamından oluşan bir harf listesi.”
“KÜLTÜREL BİRLİĞİN BİRİNCİ KAİDELERİNDEN BİRİ YAZIDA BİRLİKTİR”
Ortak Türk Alfabesi konusundaki uzlaşının kıymetine “Türk coğrafyası yakınlaşacak ve birlikte hareket kabiliyeti artacak” sözleriyle işaret eden Prof. Dr. Osman Mert, sonuçlarına ait şunları söyledi:
BALKANLAR’DAN ÇİN’E TÜRKÇE
TDK Lideri Prof. Dr. Osman Mert, Balkanlar’dan yola çıkan bir Türk’ün Çin’e kadar Türkçe konuşabildiği üzere artık Türkçenin lehçeleriyle yazılanları da okuyarak seyahat edebileceğinin altını çizdi.
Türk Dünyası Ortak Alfabe Kurulu, Türk Devletleri Teşkilatına bağlı ülkelerin kullanabileceği 34 harflik çerçeve alfabe üzerinde uzlaştı ve bu teklifini Türk devletleri teşkilatıyla paylaştı.
TÜRKİYE’DE BİR ALFABE DEĞİŞİKLİĞİ OLACAK MI?
Türkiye’de bir alfabe değişikliği olacak mı?
Bir alfabede, yalnızca standart lisanın mana ayırt edici sesleri işaretlenir.
“Herhangi bir lehçenin alfabesi değil, bütün lehçelerde kullanılan bir çerçeve alfabedir”
Örneğin, Türkiye Türkçesinde olmayan kimi fonem bedeli taşıyan sesler Kazak, Kırgız, Özbek Türkçelerinde var. Hasebiyle bu sesleri ayrıyeten işaretlemek gerekiyordu. Kapalı e üzere sesler Türkiye’de ağızlarda var ancak yazı lisanında işaretlenmiyor. Lakin bu bir anlaşılabilirlik sorunu yaratmıyor zira sözler cümle içinde mana kazanıyor.
Prof. Dr. Osman Mert, “Harf sayısı arttıkça alfabenin ekonomik olma özelliği zayıflar. Tek atılımda yazılan harfler daha ekonomiktir, lakin fazla sayıda harf olursa alfabe karmaşık hâle gelir.” dedi ve çerçeve alfabeye eklenen harflere ait şunları söz etti: